ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ


  • ਦੇਵ ਸਮਾਜ : ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਰਾਇਣ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ( ਲਾਹੌਰ , 1887 )
  • ਬ੍ਰਹਮੋ ਸਮਾਜ : ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ( 1828 )
  • ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸਮਾਜ : ਡਾ: ਆਤਮਾ ਰਾਮ ਪਾਂਡੂਰੰਗਾ ( 1867 )
  • ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ : ਸਵਾਮੀ ਦਿਆਨੰਦ ਸਰਸਵਤੀ ( 1875 , ਮੁੰਬਈ )
  • ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਿਕੇਤਨ : ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ( 1901 , ਕਲੱਕਤਾ )
  • ਰਾਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਿਸ਼ਨ : ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ( 1897 )
  • ਥਿਓਸੋਫ਼ਿਕ੍ਲ ਸੋਸਾਇਟੀ  : ਨਿਊਯਾਰਕ ( ਬਲਾਵੋਤਸ੍ਕੀ ਅਤੇ ਓਲ੍ਕੋਟ 1875  . ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਮਤੀ ਐਨੀ ਬੇਸੰਟ )
  • ਵੇਦ ਸਮਾਜ : ਸ਼੍ਰੀਧਰਾਲੁ ਨਾਇਡੂ ਅਤੇ ਕੇਸ਼ਵ ਚੰਦਰ ਸੇਨ ( 1864 ਮਦਰਾਸ )
  • ਸਰਵੈਂਟ ਓਫ ਇੰਡੀਆ ਸੋਸਾਇਟੀ : ਗੋਪਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਖਲੇ ( 1905 ਪੁਣੇ , ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ )
  • ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ : ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ( 1913 , ਅਮਰੀਕਾ )
  • ਮੁਹੰਮਦ ਐਂਗਲੋ ਔਰੀਐਂਟੀਲ ਕਾਲਜ : ਸਰ ਸੈਯਦ ਅਹਮਦ ਖਾਨ ( 1875 , ਅਲੀਗੜ ,ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ , ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਕਾਲਜ ਅਲੀਗੜ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬਣਿਆ )
  • ਹੋਮ ਰੂਲ ਲੀਗ ( ਮੂਵਮੈਂਟ ) : ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ ( 1916 )
  • ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ : ਏ.ਓ.ਹਿਊਮ ( 1885 )
  • ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਟ੍ਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਕਾਂਗਰਸ : ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਜੋਸਫ ਬਪਤਿਸਤਾ ਅਤੇ ਐਨ.ਐਮ.ਜੋਸ਼ੀ  ( 1920 , ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ )
  • ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ : ਸਲੀਮ ਉਲਾ ਆਗਾ ਖਾਨ ( 1906 )
  • ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਰਤੀ : ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ( 1918 )
  • ਖੁਦਾਈ ਖਿਦਮਤਗਾਰ : ਅਬਦੁਲ ਗਫਾਰ ਖਾਨ ( 1937 )
  • ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਵਜਨਿਕ ਸਭਾ : ਦਾਦਾ ਭਾਈ ਨਾਰੌਜੀ ( 1843 )
  • ਆਜ਼ਾਦ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਨਫਰੰਸ : ਅੱਲਾ ਬਖਸ਼ 
  • ਖਾਕਸਾਰ ਪਾਰਟੀ : ਅੱਲਾਮਾ ਮਸ਼ਿਰਿਕੋ 
  • ਮੁਹੰਮਦਨ ਲਿਟਰੇਸੀ ਸੋਸਾਇਟੀ : ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ਼
  • ਸਾਇੰਟੀਫ਼ਿਕ ਸੋਸਾਇਟੀ : ਸਰ ਸਯਦ ਅਹਮਦ ਖਾਨ 
  • ਹਰੀਜਨ ਸੰਘ : ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ  ( 1935 )
  • ਸਵਰਾਜ ਪਾਰਟੀ : ਮੋਤੀਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ  ਸੀ.ਆਰ.ਦਾਸ ( 1923 )
  • ਤੱਤਵਬੋਧਿਨੀ ਸਭਾ : ਦਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ  ( 1839 )
  • ਬਹਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਤ ਹਿਤਕਾਰੀ ਸਭਾ : ਡਾ.ਬੀ.ਆਰ.ਅੰਬੇਡਕਰ 
  • ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਮਜਦਾਇਸਨ ਸਭਾ : ਦਾਦਾ ਭਾਈ ਨਾਰੌਜੀ 
  • ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ : ਕੈਪਟਨ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ( 1942 )
  • ਭੂ-ਦਾਨ ਮੂਵਮੈਂਟ : ਆਚਾਰਿਆ ਵਿਨੋਬਾ ਭਾਵੇ 
  • ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ : ਐਮ.ਐਨ.ਰਾਏ 
  • ਪਾਕਿਸਤਾਨ : ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਹਾਂ 
  • ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ : ਸ਼ੇਖ਼ ਅਬਦੁਲਾ 



              __________________________________