Education System vs Brain Storming
Here is a beautiful video explaining about the reality of our education system.We actually do not offer anything new for kids rather giving them the readymade knowledge. Kids are cramming them that's why no new invention is seen in our surrounding. We must include brain-storming to boost the real meaning of education.
above given video was received from whatsapp group and I considered it to be more valuable for mature minds to ponder over the matter. Thence it is being shared.
ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ
ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ :-
ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ | ਇਹ ਰਾਜ ਹਨ :-
ਸਿੱਕਮ : ਚੀਨ,ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾਂ ਬਾਰਡਰ ਹੈ |
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ : ਭੂਟਾਨ,ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਬਾਰਡਰ ਹੈ |
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ : ਚੀਨ,ਭੂਟਾਨ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਬਾਰਡਰ ਹੈ |
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ : ਪਾਕਿਸਤਾਨ,ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ (ਪੀ.ਓ.ਕੇ.) |
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਚਾਰ ਰਾਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਹਦਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਦੇ ਹਨ :-
ਗੁਜਰਾਤ , ਰਾਜਸਥਾਨ,ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ |
_______________________________________________
ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਲਗਦੇ ਹਨ | ਇਹ ਰਾਜ ਹਨ :-
ਸਿੱਕਮ : ਚੀਨ,ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾਂ ਬਾਰਡਰ ਹੈ |
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ : ਭੂਟਾਨ,ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਬਾਰਡਰ ਹੈ |
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ : ਚੀਨ,ਭੂਟਾਨ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਬਾਰਡਰ ਹੈ |
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ : ਪਾਕਿਸਤਾਨ,ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ (ਪੀ.ਓ.ਕੇ.) |
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਚਾਰ ਰਾਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਹਦਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਦੇ ਹਨ :-
ਗੁਜਰਾਤ , ਰਾਜਸਥਾਨ,ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ |
_______________________________________________
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਰਡਰ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਦੇਸ਼:
ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ -ਪਾਕ ਸਟਰੇਟ ਲਾਈਨ (30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ)
ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਰੈੱਡਕਲਿਫ ਲਾਈਨ (3323 ਕਿ.ਮੀ.)
ਚੀਨ -ਮੈਕਮੋਹਨ ਲਾਈਨ (3380 ਕਿਲੋਮੀਟਰ)
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ – ਪੂਰਬਾਂਚਲ ਲਾਈਨ (4096 ਮੀਟਰ)
ਭੂਟਾਨ-ਭਾਰਤ-ਭੂਟਾਨ ਲਾਈਨ (699 ਕਿਲੋਮੀਟਰ)
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ- ਡੂਰੰਡ ਲਾਈਨ (406 ਕਿਲੋਮੀਟਰ)
ਨੇਪਾਲ -ਰੈਡਕਲਿਫ ਲਾਈਨ (1236 ਕਿਲੋਮੀਟਰ)
ਮਿਆਂਮਾਰ – ਇੰਡੋ-ਬਰਮਾ ਲਾਈਨ (1643)
___________________________________________
ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ - 1 ( ਕੋਲ੍ਹਾ )
ਲਿਗਨਾਇਟ ਜੋ ਕਾਫੀ ਘਟੀਆ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕੋਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਭੂਰਾ ਕੋਲਾ ਵੀ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ | ਇਸਦਾ ਜਮ੍ਹਾਂ ਭੰਡਾਰ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੈ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਨਵੇਲੀ ਅਤੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | ਲਿਗਨਾਇਟ ਕੋਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਵੇਲੀ ਸਥਾਨ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਘਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪੂਰੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |
ਕੋਲ੍ਹਾ,ਖਣਿਜ ਤੇਲ , ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ-ਉਰਜਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਹਨ |ਬੇਸ਼ਕ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨ ਖੋਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਕੋਲ੍ਹਾ ਉਦਯੋਗਕ ਬਾਲਣ ਵਜ਼ੋਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹਤਵਪੂਰਣ ਸਾਧਨ ਹੈ| ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਕਾਰਬੋਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀ 60.0% ਪੂਰਤੀ ਕੋਲੇ ਤੇ ਲਿਗਨਾਇਟ ਤੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਤੋਂ ਕੋਲਾ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਣਿਜ ਸਾਧਨ ਹੈ |ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਤਿੰਨ ਕੋਲਾ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ | ਚੀਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਹੀ ਕੇਵਲ ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੋਲੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਕੋਲਾ ਭੰਡਾਰ ਗੋੰਡਵਾਨਾ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ | ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਲਾ ਭੰਡਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਤਿੰਨ -ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸਾ ਦਮੋਦਰ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਹੈ | ਇੱਥੇ ਰਾਣੀਗੰਜ, ਝਰੀਆ , ਗਿਰਿਡੀਹ, ਬੋਕਾਰੋ ਅਤੇ ਕਰਨਪੁਰ ਕੋਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰ ਹਨ | ਇਹ ਸਾਰੇ ਬੰਗਾਲ, ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਹਨ | ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸਿੰਗਰੌਲੀ , ਉਮਰੀਆ, ਸਹਾਗ੍ਪੁਰ , ਸੋਲਹਾਟ, ਕੋਰਵਾ ਅਤੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ( ਉੜੀਸਾ ) ਦੇ ਦੇਵਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਤੇਲਚਿਰ , ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚਾਂਦਾ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਰੋਨੀ ਮੁੱਖ ਖਾਣ ਖੇਤਰ ਹਨ |
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਲਾ ਖਾਣ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ | ਮਜਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਅਤਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ, ਖਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੋਲਾ ਖੇਤਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ : - ਰਾਣੀਗੰਜ, ਝਰੀਆ , ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੋਕਾਰੋ : ਪੰਚਕਾਨਹਾਂ ਅਤੇ ਤਵਾ ਘਾਟੀ, ਸਿੰਗਰੌਲੀ, ਚਾਂਦਾ-ਵਾਰਧਾ ; ਤੇਲਚਿਰ ਅਤੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਘਾਟੀ ਆਦਿ ਹਨ |
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਲ ਕੋਲਾ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ 19602 ਕਰੋੜ ਟਨ ਹੈ | ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 16632 ਕਰੋੜ ਟਨ ਨਾਨ-ਕੋਕਿੰਗ ਅਤੇ 2970 ਕਰੋੜ ਟਨ ਕੋਕਿੰਗ ਕੋਲਾ ਹੈ |ਕੋਲ ਇੰਡੀਆ ਲਿਮਿਟਡ ਜੋ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਲੇ ਦੇ ਸਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹਨ | ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 6.46 ਲੱਖ ਕਾਮੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ |ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਗੈਸ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕੋਲਾ ਕਾਫੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਦੇਸ਼ ਦੇ ਤਾਪ ਬਿਜਲੀਘਰ (ਥਰਮਲ ਪਲਾਂਟ ) ਕੋਲੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਆਵਾਜਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਬੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਲੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਲਗਪਗ 90% ਹਿੱਸਾ ਥਰਮਲ ਬਿਜਲੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੋਲੇ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਤਿੰਨ ਥਰਮਲ ਪਲਾਂਟ ਇਕਾਈਆਂ ਇੱਕ ਰੋਪੜ ਅਤੇ ਦੋ ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ | ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਤਾਪ ਬਿਜਲੀ ਘਰ ਨਿਜੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਲੋਹਾ ਅਤੇ ਇਸਪਾਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਲੇ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਹੈ | ਕੁੱਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਬਾਕੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਫੀ ਹਿੱਸਾ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਭੱਠਿਆਂ, ਰੇਲ-ਇੰਜਣ, ਸੀਮਿੰਟ ਤੇ ਖਾਦ ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
____________________
ਉਪਰੋਕਤ ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਕਵਿਜ਼ ਖੇਡਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ |
ਬਾਸੀ ਖਬਰਾਂ - 2
19 ਜੂਨ,2018 ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਪੈਂਟਾਗਨ ਨੂੰ ਸਪੇਸ ਆਰਮੀ ਗਠਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।
ਕੇਂਦਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਸਾਧਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜਾੜਵੇਕਰ ਨੇ ਪੜ੍ਹੋ ਪੜ੍ਹਾਓ ਦਿਵਸ 19 ਜੂਨ,2018 ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਡਿਜੀਟਲ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਨੂੰ ਆਈ. ਆਈ. ਟੀ. ਖੜ੍ਹਗਪੁਰ ਨੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਦੀ ਅਨੁਕ੍ਰਤੀ ਵਾਸ 2018 ਦੀ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਬਣੀ |2017 ਵਿੱਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਮਿਸ ਵਰ੍ਲਡ ਮਾਨੁਸ਼ੀ ਛਿੱਲਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਤਾਜ ਪਹਿਣਾਇਆ |
ਇਸ ਸਾਲ ਇੰਡੀਆ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀ ਅਵਾਰਡ 2018 , ਸੂਰਤ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਆਸਕਰ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਏ.ਆਰ.ਰਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਕਮ ਰਾਜ ਦਾ ਬ੍ਰਾਂਡ ਅੰਬੈਸਡਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸਟਾਰ ਰੈੰਕਿੰਗ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
SIPRI ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਰੂਸ ਕੋਲ੍ਹ ਹਨ।
20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਰਫਿਊਜ਼ੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।
ਚੌਥੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਸਥਾਪਤ ਫਾਰੈਸਟ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿਖੇ 55 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ ਯੋਗਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਾਰ ਦੇ ਯੋਗ ਦੋਵਸ ਦਾ ਥੀਮ ਸੀ :ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਯੋਗਾ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2016 ਦੌਰਾਨ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ 42 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੈ ?
ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 28 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ | ਇਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਘੀ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਥਾਂ ਲਈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਐਕਟ 1935 ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਭਾਗ- V ਵਿਚ ਅਨੁਛੇਦ 124 ਤੋਂ 147 ਵਿਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ, ਅਜਾਦੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ | ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 31 ਜੱਜ (ਇੱਕ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਅਤੇ 30 ਹੋਰ ਜੱਜ) ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਜਦਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 24 ਜੱਜ ਹਨ (ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ ਸਮੇਤ) ਜੋ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 7 ਅਸਾਮੀਆਂ ਖਾਲੀ ਹਨ |
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੈ?
ਜਿਸ ਸਿਸਟਮ ਰਾਹੀਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ / ਹਾਈ ਕੋਰਟਾਂ ਦੇ ਜੱਜ ਨਿਯੁਕਤ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜਾਂ / ਵਕੀਲਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ / ਉਨਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਦੀ ਚੋਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਚਾਰ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਫੋਰਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੂਲ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਜਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਸੋਧਾਂ ਵਿਚ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਦਾ ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ |
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ :-
ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦਾ ਕੋਲੇਜੀਅਮ-ਸਿਸਟਮ "ਤਿੰਨ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਕੇਸ" ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 28 ਅਕਤੂਬਰ, 1998 ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ | ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ; ਜੇ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਉਹੀ ਜੱਜਾਂ / ਵਕੀਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਭੇਜਦਾ ਹੈ |
ਮੌਜੂਦਾ ਕੋਲੇਜਿਅਮ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਖਾਮੀਆਂ :-
ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪਾਲਿਕਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅੰਕੜੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪਾਲਿਕਾ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 200 ਭਾਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ | ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਜੱਜ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ |
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਕੀਲਾਂ ਜਾਂ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਭੇਜਦਾ ਹੈ | ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਨਾਂ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਨੂੰ ਭੇਜਦੀ ਹੈ | ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਮਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਾਇਲ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ |
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸੁਝਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲਈ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਭੇਜਦਾ ਹੈ | ਜੇ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਨੇ ਉਹੀ ਨਾਮ ਫਿਰ ਦੁਹਰਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਨਾਮਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ | ਪਰ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ | ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਲਟਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ |
ਇੱਥੇ ਉਤਰਾਖੰਡ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦੇਣਾ ਵਾਜ਼ਿਬ ਹੈ | ਇਸ ਕੇਸ ਵਿਚ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਕੇ.ਐਮ.ਯੂਸੁਫ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਲਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਪਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੀ |
ਇਥੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜੱਜਾਂ ਦੀਆਂ 395 ਆਸਾਮੀਆਂ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਖਾਲੀ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿਚ 7 ਅਸਾਮੀਆਂ ਖਾਲੀ ਹਨ | ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ 146 ਦੇ ਕਰੀਬ ਨਾਮ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲਈ ਲਟਕੇ ਹੋਏ ਹਨ | ਇਨ੍ਹਾਂ 146 ਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 36 ਨਾਮ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਕੋਲਜੀਅਮ ਕੋਲ ਬਕਾਇਆ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ 110 ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ |
ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪੋਇੰਟ :-
1. ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਜੱਜਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |
2. ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਖਾਲੀ ਪਈਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ |
3. ਜੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦਾ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਪਸੰਦ ਹੁੰਦਾ , ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲੈਣਾ ਸੀ |
4. ਸਾਲ 2009 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਾਲੇਜੀਅਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਵਿਚ ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਆਮ ਹੈ |
5. ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਬਗੈਰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ |
ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤੇ ਬਿਨਾਂ "ਪਹਿਲਵਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਹਿਲਵਾਨ" ਅਤੇ "ਜੱਜ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਜੱਜ" ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ |
ਇਸ ਲਈ ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਸਿਸਟਮ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਇਕ ਜਮਹੂਰੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਤੰਦਰੁਸਤ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਕੋਲੇਜੀਅਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਉਚਿਤ ਨਿਯਮ ਬਨਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ |
ਜਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਦ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੁਡੀਸ਼ੀਅਲ ਅਪੋਇੰਟਮੈਂਟ ਕਮੀਸ਼ਨ ਜੋ ਇਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੋਧ ਰਾਹੀਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2015 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ; ਨੂੰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬੈਂਚ ਨੇ 4:1 ਦੇ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ (16 ਅਕਤੂਬਰ, 2015 ) ਇਸਨੂੰ ਗੈਰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ | ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕਮੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ |
ਇਸਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੋਲੇਜੀਯਮ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ | ਨਾਮ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕੋਈ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਫਿਕਸ ਕੀਤੇ ਜਾਣ | ਆਦਿ |
___________________________________
ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ .....|
ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਅਤੇ ਸ਼ੂਨਤਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ | ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਿ ਪੂਰਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਸੀ | ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹੈ | ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਿਫਰ ਹੈ | ਪਰ ਇਹ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਤੋਂ ਦਸ, ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ, ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲੱਖ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਵੰਡ ਕੇ, ਨਤੀਜਾ ਜ਼ੀਰੋ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ. ਭਾਰਤ ਦੇ 'ਜ਼ੀਰੋ' ਨੂੰ ਅਰਬ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ, 'ਸਿਫ਼ਰ' (ਅਰਥ-ਖਾਲੀ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਲਾਤੀਨੀ, ਇਤਾਲਵੀ, ਫ੍ਰੈਂਚ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ 'ਜ਼ੀਰੋ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
ਬਖਸ਼ਾਲੀ ਦੀ ਖਰੜਾ ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ :-
ਬੌਡੈਲਿਅਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ (ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ) ਨੇ ਬਖਸ਼ੇਲੀ ਖਰੜੇ ਦੇ ਕਾਰਬਨ ਡੇਟਿੰਗ ਨਾਲ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਠਵੀਂ ਸਦੀ (800 ਈਸਵੀ ਸਾਲ ) ਤੋਂ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ | ਪਰ ਬਖਸ਼ੇਲਾ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਦੀ ਕਾਰਬਨ ਡੇਟਿੰਗ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੀਰੋ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ , ਭਾਵ 400 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ | 1902 ਈ: ਵਿਚ ਇਸ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਬੋਡੇਲੀਅਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ |
ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੀ ਇਕ ਮੰਦਰ ਦੀ ਕੰਧ ਤੋਂ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲੀ ਪੱਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ | ਮੰਦਰ ਦੀ ਕੰਧ ਤੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਲੇਖਾਂ (900 AD) ਵਿਚ ਜ਼ੀਰੋ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ | ਜ਼ੀਰੋ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਾਰਕਸ ਡੀ. ਸੁਟਾਏ (ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਜ਼ੀਰੋ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ , ਪਰ ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਇਕ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਹੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਸ਼ਾ ਮਿਲੀ ਹੈ | ਬਖ਼ਸ਼ਾਲੀ ਖਰੜੇ ਨਾਲ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤਕਾਰ ਤੀਜੀ ਅਤੇ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਹੀ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ | ਇਸਨੂੰ ਇੰਝ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ |
1884 ਈ: ਵਿਚ ਅਣ-ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਖਸ਼ਾਲੀ ਪਿੰਡ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ) ਬਖਸ਼ਾਲੀ ਦਾ ਖਰੜਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ | ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਸੀ | ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ , ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਲਿਖਤ, ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜਪਾਨ ਦੇ ਖੋਜਕਾਰ ਡਾ. ਹਯਾਸ਼ੀ ਟਾਕੋ ਨੇ 800-1200 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਸੀ | ਬੋਦਲਿਅਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀਅਨ, ਰਿਚਰਡ ਓਵੇਡਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗਣਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਬਖ਼ਸ਼ਾਲੀ ਖਰੜਿਆਂ ਦੀ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਹੈ |
ਜਾਣਕਾਰ ਰਾਏ :-
ਪੂਰਵਾਂਚ੍ਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਅਨਿਰੂਧਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ Jagran.Com ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਕ ਦਾਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦਿੱਤੀ ਹੈ | ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਪੱਛਮੀ ਜਗਤ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਪਰ ਆਕਸਫ਼ੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਬੋਡੇਲਿਅਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨੇ ਬਖ਼ਸ਼ਾਲੀ ਖਰੜੇ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਕਾਰਬਨ ਡੇਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ | ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਬਰੇਕ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗੀ |
ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਹਵਾਲਾ :-
ਯੂਨਾਨੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਨੇ ਰਚਨਾ ਦੇ 4 ਤੱਤ ਸਮਝੇ ਸਨ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ 5 ਤੱਤ ਮੰਨਦੇ ਸਨ | ਯੂਨਾਨੀ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰਾਂ ਨੇ ਅਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਇਕ ਤੱਤ ਸਮਝਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਕਾਸ਼ ਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਦਿੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਇੱਕ ਸਿਫਰ (ਜ਼ੀਰੋ) ਹੈ | ਪਾਇਥਾਗੋਰਸ ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ | ਉਹ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਨਾਥਿੰਗ (ਕੁਝ ਨਹੀਂ) ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ | ਨਥਿੰਗ (ਜ਼ੀਰੋ)ਦਾ ਅਰਥ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | 2500 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁੱਧ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਬੌਧ ਸਾਧੂ ਵਿਮਲ ਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਮੰਜੂਸ਼੍ਰੀ ਵਿਚ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ (ਸੰਵਾਦ) ਜ਼ੀਰੋ ਬਾਰੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ | ਬੋਧੀ ਕਾਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰਾਂ 'ਤੇ ਸਿਫ਼ਰ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ |
ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਇਤਿਹਾਸ :-
ਪਿੰਗਲਾਚਾਰੀਆ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 200 (500) ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ , ਛੰਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮੋਢੀ ਪਿੰਗਲਾਚਾਰੀਆ,ਨੂੰ ਦੋ ਅੰਕੀ ਗਣਿਤ ਦਾ ਮੁਖੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪਾਣਿਨੀ ਹੋਇਆ ਜਿਸਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਆਕਰਣ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਬਹੁਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪਿੰਗਲਾਚਾਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਅਵਿਸ਼ਕਾਰਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ | ਪਿੰਗਲਾਚਾਰੀਆ ਦੀ ਛੰਦਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਗਣਿਤ ਦੀ ਨਜਰ ਨਾਲ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਹ ਬਾਈਨਰੀ ਗਣਿਤ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਘਣ ਸਮੀਕਰਨ ਅਤੇ ਚਾਰਘਾਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਹੱਲ ਦਿਸਦੇ ਹਨ | ਗਣਿਤ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮਹਾਨ ਸਮਝ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਇਸਦੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝ ਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ | ਇਸ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਖੋਜ ਈਸਾ ਤੋਂ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ |
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਗਣਿਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ 300 ਈ:ਪੂ: ਦਾ ਭਗਵਤੀ ਸੂਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਯੋਜਨ 'ਤੇ ਕਾਰਜ ਹੈ ਅਤੇ 200 ਈ: ਪੂ: ਦਾ ਸਥਾਨੰਗ ਸੂਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਕ ਸਿਧਾਂਤ,ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ,ਭਿੰਨ,ਸਰਲ ਸਮੀਕਰਨ,ਘਣ ਸਮੀਕਰਨ,ਚਾਰ ਘਾਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਅਤੇ ਪਰਮੇੰਟੇਸ਼ਨ ਆਦਿ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ | 200 ਈ. ਤੱਕ , ਸਮੁੱਚੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨੰਤ (ਇੰਫਿਨੀਟੀ) ਗਿਣਤੀ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਹੈ |
ਗੁਪਤਕਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਖੋਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜ਼ੀਰੋ :-
ਗੁਪਤਕਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਖੋਜ ਜ਼ੀਰੋ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜ਼ੀਰੋ ਸਹਿਤ ਦਸ਼ਮਿਕ ਸਥਾਨਮਾਨ ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ | ਗੁਪਤਕਾਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੁਨਹਰੀ ਸਮਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਵੇਂ ਜੋਤਸ਼, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ,ਮੂਰਤੀਕਲਾ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਮਾਡਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ | ਇਸ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਇਮਾਰਤਾਂ 'ਤੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਕਈ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ੀਰੋ ਨੂੰ ਵੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਜ਼ੀਰੋ ਕਾਰਨ ਹੀ , ਸ਼ਾਲਿਵਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਵਿੱਚ ਨਾਗਾਰਜੁਨ ਨੇ ਨਿਹਾਲਵਾਦ (ਸ਼ੁੰਨਵਾਦ / Nihilism ) ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ | Nihilism ਜਾਂ ਸੁੰਨਵਾਦ ਬੋਧੀ Mahayana ਸ਼ਾਖਾ Madyamika ਨਾਮਕ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਮਤ ਜਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ ,ਜੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੱਤਾਹੀਨ ਮੰਨਦਾ ਹੈ |
401 ਈ. ਵਿਚ, ਕੁਮਾਰਜਿਵ ਨੇ ਨਾਗਾਰਜੁਨ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਚਿਤ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ | ਨਾਗੁਰਗਨ ਦਾ ਸਮਾਂ 166 ਈ. ਅਤੇ 199 ਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
ਨਵੇਂ ਸੰਖਿਆ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਉਪਲੱਬਧ ਸਬੂਤ 'ਲੋਕ ਵਿਭਾਗ' (458 ਈ.) ਨਾਮਕ ਜੈਨ ਹਸਤਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ |ਦੂਜਾ ਸਬੂਤ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਇਕ ਗੁਰਜਰ ਰਾਜੇ ਦੇ ਦਾਨਪਾਤਰ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਦਾ ਸੰਵਤ 346 ਵਿਚ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ |
ਆਰਿਆਭੱਟ ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੋ:-
ਆਰੀਆਭੱੱਟ ਨੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ | ਉਸਨੇ ਉਸੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਆਰੀਆਭੱਟੀਅ' ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਆਰਿਆਭੱਟ ਨੂੰ ਲੋਕ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਜਨਕ ਇਸਲਈ ਮੰਨਦੇ ਹਨ , ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਗਰੰਥ 'ਆਰਿਆਭੱਟੀਅ' ਦੇ ਗਣਿਤਪਦ ਦੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਅਰਬ ਤੱਕ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦੱਸ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ | " स्थानात् स्थानं दशगुणं स्यात " ਅਰਥਾਤ ਹਰੇਕ ਅਗਲੀ ਸੰਖਿਆ ਪਿਛਲੀ ਸੰਖਿਆ ਨਾਲੋਂ ਦੱਸ ਗੁਣਾ ਹੈ | ਉਸਦੇ ਅਜਿਹਾ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਇਹ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਖੋਜ ਆਰਿਆਭੱਟ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ |
ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਤੱਕ ਵੱਜਿਆ ਭਾਰਤ ਦਾ ਡੰਕਾ :-
7 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਾਗੁਪਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਜ਼ੀਰੋ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਚਾਰ ਕੰਬੋਡੀਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ | ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਬੋਡੀਆ ਤੋਂ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਰਬ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਹੋਇਆ | ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ੀਰੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ | ਕੇਵਲ ਇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਹ ਜ਼ੀਰੋ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਯੂਰਪ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ |
ਬ੍ਰਹਮਗੱਪਤਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬ੍ਰਹਮਸ੍ਫੁਟ ਸਿਧਾਂਤ' ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਏ-ਏ = 0 (ਜ਼ੀਰੋ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ | ਸ਼੍ਰੀਧਰਆਚਾਰਿਆ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਤ੍ਰਿਸ਼ਵਿਕਾ" ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਜੇ ਇੱਕ ਜ਼ੀਰੋ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਜੋੜ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਉਸ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ , ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਗੁਣਨਫਲ ਵੀ ਜ਼ੀਰੋ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | "
12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਭਾਸ੍ਕਰਾਚਾਰਿਆ ਨੇ ਜ਼ੀਰੋ ਦੁਆਰਾ ਭਾਗ ਦੇਣ ਦਾ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਫਲ ਸਦੀਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਨੰਤ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਜੋੜਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਘਟਾਉਣ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ |
________________________________________________
ਸਰੋਤ : ਜਾਗਰਣ ਜੋਸ਼ (੧੬/੯/੨੦੧੭)
______________________________________________________________________________________________________________________
ਨੋਟ : ਕਈ ਲੋਕ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਖੋਜਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ | ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਰਿਆਭੱਟ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਜਦਕਿ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਗੁਪਤਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਹੈ |
ਆਖਿਰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਹਨ ?
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤ ਨਾਲ ਹੀ , ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਵੀ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਗਿਆ | ਇੱਥੇ, ਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਜਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਦੇਸ਼ ਵਾਂਗ ਰਹੇਗਾ |
ਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗਲਤ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ 20 ਅਕਤੂਬਰ,1947 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਿਤ 'ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸੈਨਾ' ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ | ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਲੁੱਟਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਅੱਗਾਂ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ | ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਪੂਰਬੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਤੋਂ ਸੈਨਿਕ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 26 ਅਕਤੂਬਰ, 1947 ਨੂੰ ਦੋਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੁਮੇਲ ਦੇ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦਾ ਕਰਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ | ਇਸ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, 3 ਵਿਸ਼ੇ; ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ ਮਾਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੌਂਪੇ ਗਏ ਸਨ |
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੇਵਲ ਅਸਥਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ |
ਝਗੜੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਇਕ ਸਥਾਈ ਆਧਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਾਲਾ ਦਰਜਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣ | ਇਸ ਲਈ, 26 ਜੂਨ 2000 ਨੂੰ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਵਿਚ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ 'ਰਾਜ ਆਟੋਨੋਮਸ ਕਮੇਟੀ' ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ | ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ, ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ |
ਸਾਰੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ | ਆਓ ਇਹ ਜਾਣੀਏ ਕਿ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮੰਗਾਂ ਕੀ ਸਨ:
1. ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 370 ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ "ਅਸਥਾਈ" ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ "ਸਥਾਈ" ਲਿਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਪੱਕਾ ਹੋ ਸਕੇ |
2. ਆਰਟੀਕਲ 356 (ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ਾਸਨ) ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ |
3. ਬਾਹਰੀ ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੀ ਆਖਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੋਵੇਗਾ |
4. ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਵਿਚ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇ |
5. ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਵਿਚ ਆਈ.ਏ.ਐਸ, ਆਈ.ਪੀ.ਐਸ. ਅਤੇ ਆਈ.ਐਫ.ਐਸ. ਵਰਗੇ ਪੈਨ-ਭਾਰਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ |
6. ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਅਧਿਆਇ ਹੋਵੇ |
7. ਰਾਜ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਸਦਰ-ਏ-ਰਿਆਸਤ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਕਰਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |
8. ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਤੇ ਸੰਸਦ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |
9. ਰਾਜ ਵਿਚ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਖਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ | ਇੱਥੇ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ (ਅਲਪਸੰਖਿਅਕ) ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਤਹਿਤ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ |
10. ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੁਣਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ |
11. ਸਿਵਲ ਅਤੇ ਫੌਜਦਾਰੀ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਟੇਟ ਸੁਣਵਾਈ, ਦਾ ਹੱਕ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨਹੀ ਹੈ |
12. ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ |
13. ਅੰਤਰਰਾਜੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਦਰਿਆ ਦੀਆਂ ਘਾਟਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |
ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੰਤਰੀਮੰਡਲ ਕੋਲ੍ਹ 14 ਜੁਲਾਈ,2000 ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸਮਿਤੀ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹਨ | ਕੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਇਹਨਾਂ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦੇਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਲਗਾਵਾਦੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਰਸਤੇ ਪਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਗਤਿਵਿਧਿਆਂ, ਆਂਤਕਵਾਦ ਅਤੇ ਪੱਥਰਬਾਜੀ ਵਰਗੀਆਂ ਗਤਿਵਿਧਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਦਾ ਲਾਲਚ ਦੇ ਕੇ ਉਕਸਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ |
______________________________________________________
ਸਰੋਤ : ਜਾਗਰਣ ਜੋਸ਼ (ਹਿੰਦੀ ਸੰਸਕਰਣ) ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ |
ਅਸਲੀ ਦੇਖਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਜਾਓ |
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਡ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਟੀਮ ਦੇ ਕਪਤਾਨ ਵਿਰਾਟ ਕੋਹਲੀ ਨੂੰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਡ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ | ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤੀ ਏ ਟੀਮ ਦੇ ਕੋਚ ਰਾਹੁਲ ਦ੍ਰਵਿੜ ਨੂੰ ਦ੍ਰੋਣਾਚਾਰਿਆ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਕ੍ਰਿਕੇਟਰ ਸੁਨੀਲ ਗਵਾਸਕਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨਚੰਦ ਲਾਈਫ-ਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਲਈ ਨਾਮਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ|
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਡ ਰਤਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖੇਡ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ| ਇਹ 1991-92 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ | ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ| ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇਕ ਤਮਗਾ, ਇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਸਤੀ ਪੱਤਰ ਅਤੇ 7.5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਮੁਫ਼ਤ ਪਾਸ ਸੁਵਿਧਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਤਹਿਤ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਡ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਧਿਆਨਚੰਦ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜਾਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਏਅਰਕੰਡੀਸ਼ਨ ਕੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ |ਪਹਿਲਾ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਡ ਰਤਨ ਐਵਾਰਡ ਸ਼ਤਰੰਜ ਗਰੈਂਡ ਮਾਸਟਰ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ|
_____________________________________________
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਜੋਸ਼ੀ - ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਡਾਕਟਰ
ਪੁਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜੰਮੀ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਜੋਸ਼ੀ ( 31 ਮਾਰਚ 1865-26 ਫ਼ਰਵਰੀ 1887 ) ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਸੀ | ਜਿਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ ,ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ | ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਨੋਂ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸਤੋਂ 20 ਸਾਲ ਵੱਡੇ ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ | ਜਦੋਂ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮਾਂ ਬਣੀਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸੰਤਾਨ ਦੀ 10 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਧੱਕਾ ਲੱਗਾ | ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਖੁੱਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਣ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਦਿਨ ਡਾਕਟਰ ਬਣੇਗੀ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਬੇ-ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗੀ | ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਨੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਹੌਂਸਲਾ-ਅਫਜ਼ਾਈ ਕੀਤੀ |
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਜੋਸ਼ੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਸ੍ਰੋਤ ਹੈ | ਉਸਨੇ ਸਨ 1886 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ | ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ ਸੀ, ਕਿ ਇੱਕ ਸ਼ਾਦੀਸ਼ੁਦਾ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤ ਵਿਦੇਸ਼ ( ਪੈਨਿਸਿਲਵੇਨੀਆ ) ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰੇ | ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਿਸ਼ਚੇ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ | ਉਸਨੇ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਜਰਾ ਵੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ | ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਡਾਕਟਰ ਹੋਣ ਦਾ ਗੌਰਵ ਹਾਸਿਲ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਭਾਰਤ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜ੍ਹਨ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਬਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ | ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਜਿਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਸੀ , ਬੇ-ਸਮੇਂ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਣ , ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ , ਪਰ ਉਸਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ |
source:wikipedia
ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰ
ਧਰਤੀ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ , ਉਸਨੂੰ ਜਲ-ਮੰਡਲ ਆਖਦੇ ਹਨ | ਧਰਤੀ ਦਾ 2/3 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਸਾਗਰ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਦਰਿਆ ਆਉਂਦੇ ਹਨ |
ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਜਲ- ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਲੱਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਚਾਰ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਹਨ ਜੋ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇੰਝ ਹਨ |
- ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ
- ਅੰਧ ਮਹਾਂਸਾਗਰ
- ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ
- ਆਰਕਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ
- ਦੱਖਣੀ ਮਹਾਂਸਾਗਰ
ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ : ਇਹ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਹੈ | ਇਹ ਧਰਤੀ ਦਾ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਜੋ ਸਾਰੇ ਮਹਾਦੀਪਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਦਾ ਖੇਤਰ ਵੱਡਾ ਹੈ | ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘੀ ਖਾਈ 'ਮੈਰੀਨਾ ਖਾਈ' ਇਸ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਹੈ | ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਤੱਕ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਦੇਖਣ ਤੇ ਇਸਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |
ਅੰਧ-ਮਹਾਂਸਾਗਰ : ਅੰਧ ਮਹਾਸਾਗਰ, ਦੂਸਰਾ ਵੱਡਾ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਹਨ | ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਸਾਗਰੀ ਆਵਾਜਾਈ ਇਸੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਲ-ਮਾਰਗ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਲੰਘਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਦੀ ਤੱਟ ਰੇਖਾ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਹਨ | ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤ ਯੂਰਪ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਵਣਜ ਪੱਖੋਂ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ |
ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ : ਇਹ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ( ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ) | ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਤਿੰਨ ਮਹਾਦੀਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ| ਇਸਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਮਹਾਂਦੀਪ ਹਨ | ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਣਜ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਇਸੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ |
ਆਰਕਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ : ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਹੈ | ਇਸ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਧਰੁਵ ਨੂੰ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ| ਇਹ ਆਰਕਟਿਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਹੈ| ਇੱਕ ਤੰਗ ਪਾਣੀ ਪੱਟੀ ਵਿਸਤਾਰ ਜਿਸਨੂੰ ਬੇਰਿੰਗ ਸ੍ਟ੍ਰੇਟ (ਬੇਰਿੰਗ ਜਲ-ਡਮਰੂ/ਜਲ ਸੰਧੀ ) ਆਖਦੇ ਹਨ , ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਇਹ ਰੂਸ, ਸਕੈਂਡੇਨੇਵਿਆ , ਗ੍ਰੀਨਲੈਂਡ, ਕੈਨੇਡਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਆਰਕਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਹੀ ਢੱਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ |
ਦੱਖਣੀ ਮਹਾਂਸਾਗਰ : ਅੰਧ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ , ਦੱਖਣੀ ਅਰਧ ਗੋਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕਠੇ ਹੋ ਕੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਆਖਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਦੱਖਣੀ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਨੇ ਅੰਟਾਰਕਟਿਕ ਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਚੁਫੇਰਿਓਂ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਦੱਖਣੀ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵੀ ਸਾਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ |
ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਝੀਲਾਂ
| 1 | ਵੁਲਰ ਝੀਲ | ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ |
| 2 | ਵਾਨਗੰਗਾ | ਦਾਦਰਾ ਅਤੇ ਨਗਰ ਹਵੇਲੀ |
| 3 | ਕੋਲੇਰੂ | ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ |
| 4 | ਡਲ ਝੀਲ | ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ |
| 5 | ਸਾਂਭਰ ਝੀਲ | ਰਾਜਸਥਾਨ |
| 6 | ਪੁਲੀਕਤ ਝੀਲ | ਤਮਿਲਨਾਡੂ |
| 7 | ਚਿਲਕਾ ਝੀਲ | ਉੜੀਸਾ |
| 8 | ਹੁਸੈਨ ਸਾਗਰ ਝੀਲ | ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ |
| 9 | ਖਜਿਆਰ ਝੀਲ | ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ |
ਰੈਸਟਲੈਸ ਲੈਗ੍ਸ ਸਿੰਡ੍ਰੋਮ ਕੀ ਹੈ ?
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ
ਦੂਜਾ
ਮਹਾਂਯੁੱਧ 1939
ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਹੋ ਕੇ 1945
ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ | ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਭਿਆਨਕ ਮਨੁੱਖੀ ਤੇ ਭੌਤਿਕ ਤਬਾਹੀ ਹੋਈ | ਸਮੁੱਚਾ ਸੰਸਾਰ
ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਭੈ-ਭੀਤ ਹੋ ਉਠਿਆ | ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਉਘੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੇ
ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰਖਿਅਤ ਰਖਣ ਲਈ ਸੰਕਲਪ ਕੀਤਾ | ਉਹਨਾਂ ਦਾ
ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ
ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਪਰਮ ਉਦੇਸ਼ ਯੁੱਧਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਨਾਉਣਾ ਹੋਵੇ |
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ,
ਬਰਤਾਨੀਆ, ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ
ਅਜਿਹੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ | ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਯਤਨ ਉਦੋਂ ਸਫਲ ਹੋਏ
ਜਦੋਂ 26 ਜੂਨ 1945 ਨੂੰ ਸਾਨਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿਖੇ 51 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਾਂ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦਾ ਚਾਰਟਰ ਪ੍ਰਵਾਨ
ਕਰ ਲਿਆ | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ਤੇ 24
ਅਕਤੂਬਰ 1945 ਨੂੰ
ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ,
ਬਰਤਾਨੀਆਂ,ਫਰਾਂਸ, ਸਾਬਕਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 14 ਹੋਰ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੇ ਚਾਰਟਰ ਨੂੰ
ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ |
ਸੰਯੁਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦੇ 51 ਮੌਲਿਕ ਮੈਂਬਰ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ
ਭਾਰਤ ਵੀ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਸੀ | ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ 193 ਮੈਂਬਰ ਹਨ |
ਸੰਯੁਕਤ
ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅੰਗ :
ਮਹਾਂ-ਸਭਾ
: ਇਸ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ
ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਹਰ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਲਈ 5
ਮੈਂਬਰ ਭੇਜ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਮਹਾਂ-ਸਭਾ ਸੰਯੁਕਤ
ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੀ ਸੰਸਦ ਹੈ | ਇਹ ਸਭਾ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦੀ
ਹੈ | ਮਹਾਂ-ਸਭਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ‘ਤੇ
ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਹੱਲ ਲਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
ਸੁਰੱਖਿਆ
ਪਰਿਸ਼ਦ : ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ
ਕਾਰਜਪਾਲਿਕਾ ਸਮਾਨ ਹੈ | ਇਸ ਪਰਿਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 15
ਮੈਂਬਰ ਹਨ | ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 5
ਸਥਾਈ ਅਤੇ 10 ਅਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਹਨ | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ
ਅਮਰੀਕਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਰੂਸ,
ਚੀਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਇਸ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਹਨ | ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ
ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ | ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਵੀਟੋ
ਸ਼ਕਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ |
ਆਰਥਿਕ
ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਸ਼ਦ : ਇਸ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਕੁੱਲ 54 ਮੈਂਬਰ ਹਨ | ਇਹਨਾਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਮਹਾਨ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿੰਨ
ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ
ਇਹ ਪਰਿਸ਼ਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ |
ਟਰੱਸਟੀਸ਼ਿਪ
ਪਰਿਸ਼ਦ : ਇਸ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਇਸ
ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਕੁਝ ਮੈਂਬਰ ਮਹਾਂ-ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀਂ ਅਧੀਨ
ਅਮਾਨਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਅਮਾਨਤੀ ਖੇਤਰ ਉਹ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਦੂਜੇ ਯੁੱਧ ਮਗਰੋਂ
ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਅਧੀਨ ਸਨ |
ਪਰਿਸ਼ਦ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਸਭਾਪਤੀ ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ
ਵਿੱਚੋ ਹੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਚੁਣਦੀ ਹੈ | ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੈਠਕਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ
ਵਿੱਚ ਫੈਸਲੇ ਸਧਾਰਣ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ |
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ
ਅਦਾਲਤ : ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 15 ਜੱਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਜੱਜ ਦੀ ਚੋਣ ਮਹਾਂ-ਸਭਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ
ਦੁਆਰਾ 9 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਹਰ
ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸ ਦੇ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਜੱਜ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਇਹਨਾਂ ਜੱਜਾਂ ਦੀ
ਦੁਬਾਰਾ ਚੋਣ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ | ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਜੱਜ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋ ਹੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ
ਇੱਕ ਨੂੰ ਸਭਾਪਤੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਉਪ ਸਭਾਪਤੀ ਚੁਣਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮੁਢਲਾ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਇਹ ਕੇਵਲ
ਉਹਨਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਇਸ
ਅਦਾਲਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਝਗੜਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨਾ ਹੈ | ਇਹ ਅਦਾਲਤ
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਅਦਾਲਤ ਦਾ
ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਹੇਗ ( ਹਾਲੈੰਡ ) ਵਿਖੇ ਹੈ |
ਸੱਕਤਰੇਤ
: ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਸੱਕਤਰੇਤ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਸਾਰਾ
ਦਫਤਰੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਸੱਕਤਰੇਤ ਦੇ ਮੁੱਖੀ ਨੂੰ ਮਹਾਂ-ਸੱਕਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਹਾਂ-ਸੱਕਤਰ
ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਉੱਤੇ ਮਹਾਂ-ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ | ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਨੌ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ
ਬਹੁਮਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ | ਇਸ ਸਮੇਂ ਐਨਟੋਨੀਓ ਗੁਟਰੇਸ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਹਾਂ-ਸੱਕਤਰ ਹਨ | ਉਹ ਇਸਤੋਂ
ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਰਤਗਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ |
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਮਤਕਾਰੀ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਹੈ , ਪਾਣੀ
ਇਕੋ ਇਕ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤਰਲ, ਠੋਸ ਅਤੇ ਗੈਸ' ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਹੈ |ਇਸਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਣੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ 80 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੇ ਉਬਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ 100 ਡਿਗਰੀ ਤੱਕ ਪਿਘਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਜ਼ੀਰੋ ਡਿਗਰੀ ਤੇ ਪਿਘਲਦੀ ਹੈ , ਅਤੇ ਪਾਣੀ100 ਡਿਗਰੀ ਤੇ ਉਬਲਦਾ ਹੈ | ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਗੈਸ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਭਵ ਨਾ ਹੁੰਦੀ | ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪਦਾਰਥ ਘੁਲਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਕਾਰਨ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖਣਿਜ ਅਤੇ ਬੇਕਾਰ ਪਦਾਰਥ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਲਿਜਾਉਣ ਲਾਇਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ | ਪਰ, ਬਰਫ਼ ਵਿੱਚ ਅੱਧਾ ਹੀ ਤਾਪ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਬਰਫ਼ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ |ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤਹ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਣਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਨਾਲ ਇਹ ਇੱਕ ਪਤਲੀ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਵਿੱਚ ਇਕੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਗੁਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਸੈਂਕੜੇ ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਨਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਗਰਮੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਸੁੰਘੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਪਾਣੀ ਚਾਰ ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਤਾਪਮਾਨ ਤੱਕ ਸੁੰਘੜਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਬਰਫ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਣਤਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਇਹ ਭਾਰੀ ਪਾਣੀ ਸਤਹ ਦੀ ਆਕਸੀਜਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਤਲ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਤੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਧੱਕੇਲਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਕਾਰਣ ਸਰੋਵਰ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਜੀਵਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ | ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲੋਂ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਕਾਰਣ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਝੀਲਾਂ, ਦਰਿਆਵਾਂ, ਤਲਾਬਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਤਹ ਤੇ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ , ਜਦਕਿ ਨੀਚੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਗਰਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਜੀਵ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ |
____________________________________________________
ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੁਕਸਾਨ, ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਕਟ ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵਧ ਰਿਹੈ
ਵਿਸ਼ਵ ਜਲ ਦਿਵਸ, ਹਰ ਸਾਲ 22 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1992 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸਬੰਧੀ ਹੋਈ ਕਾਨਫੰਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਤੇ ਸਾਫ ਪਾਣੀ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਣੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਸਯੁੰਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ 22 ਮਾਰਚ 1993 ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਸਾਰ ਪਾਣੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਣਮੋਲ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ ਪਾਣੀ, ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਅਟੁੱਟ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਮੰਤਵ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਸਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਭਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੈਸਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੀ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਾਲੇ ਵੀ 780 ਮੀਲੀਅਨ ਲੋਕ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਸਾਫ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਤੋਂ ਵਿਰਵੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ 7 ਬਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਪਾਣੀ ਮੁੱਹਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 2050 ਤੱਕ 2 ਬਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਸੀਮਤ ਹਨ। ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਆਰਗੈਨਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲੈਟਿਨ ਅਮਰੀਕਾ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਤਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 10.5 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਹੇਜ਼ੈ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਭੱਗ ਹਰ ਸਾਲ 8,42,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਸੁਰਖਿਅਤ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭੱਗ ਹਰ ਸਾਲ 3,61,000 ਬੱਚੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੌਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਜਲ ਦਿਵਸ 2018 ਦਾ ਥੀਮ ਹੈ – ਪਾਣੀ ਲਈ ਕੁਦਰਤ – ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ 21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੁਕਸਾਨ, ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਕਟ ਜੋ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੜ੍ਹਾਂ, ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟੀਆ ਬਨਸਪਤੀ, ਮਿੱਟੀ, ਦਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਝੀਲਾਂ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਦਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਈਕੋ-ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਇਕ ਲਈ ਪਾਣੀ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪੇਸ਼ ਆਉ਼ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੋੜਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਅਧਾਰਤ ਹੱਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ. ਸਾਨੂੰ ‘ਹਰੀ’ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਲਾਉਣਾ, ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਪੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਜੋੜਨਾ, ਅਤੇ ਜਮੀਲਾ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਜੇਕਰ ਸਭ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਗੰਧਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਫ਼ ਨਿਰਮਲ ਜਲ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਤਕ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ। ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਇਹ ਨਿਆਮਤ ਕਾਇਮ ਰਹੇ। ਆਓ, ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਵਿਅਰਥ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ। ਜੈ ਹਿੰਦ !
ਵਿਜੈ ਗੁਪਤਾ, ਸ. ਸ. ਅਧਿਆਪਕ
ਅਪੈੰਡਿਸਾਇਟਸ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਇੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮੋਟਾਈ ਅੱਧੇ ਇੰਚ ਤੋਂ ਕੁਝ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਇਸਦਾ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਸ਼ਾਇਦ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਾਚਣ ਤੰਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੈਲੁਲੋਜ਼ ਨੂੰ ਪਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ | ਇਹ ਅੰਗ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਤੋਂ ਹੋਲ੍ਹੀ ਹੋਲ੍ਹੀ ਗਾਇਬ ( ਵਿਲੁਪਤ ) ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਆਪੇੰਡਿਕ੍ਸ ਵਿੱਚ ਮਾਂਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਵਾਲਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜੋ ਮਿਉਕਸ ( ਸਲੇਸ਼ਮਾ ) ਵਰਗੇ ਫ਼ਾਲਤੂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕੇਕਮ ਵਿੱਚ ਭੇਜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ | ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਆਪੇੰਡਿਕ੍ਸ ਦੇ ਖੁਲੇ ਸਿਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦੇਂਦੀ ਹੈ , ਤਾਂ ਫ਼ਾਲਤੂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਨਿਕਲਣ ਅਤੇ ਇਸ ਅੰਗ ਵਿੱਚ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦੀ ਉਪਸਥਿਤਿ ਨਾਲ ਦਬਾਉ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਅੰਗ ਉੱਤੇ ਕੀਟਾਣੂ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ | ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਕਾਰਣਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਅੰਗ ਵਿੱਚ ਸੋਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਇਸੇ ਸੋਜ਼ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪੈੰਡਿਸਾਇਟਸ ਆਖਦੇ ਹਨ |
ਅਪੈੰਡਿਸਾਇਟਸ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਂਦਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਵਰਮੀਫ਼ੋਰਮ ਆਪੇੰਡਿਕ੍ਸ ਹੈ | ਇਹ ਅੰਗ ਪੇਟ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਨਿਚਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸਦਾ ਸਹੀ ਥਾਂ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੀ ਆਂਦਰ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਆਂਦਰ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ | ਇਸ ਥਾਂ ਨੂੰ 'ਕੇਕਮ' ਆਖਦੇ ਹਨ | ਇਸਦਾ ਆਕਾਰ ਨਲੀ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਸਿਰਾ ਬੰਦ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸਿਰਾ ਕੇਕਮ ਵਿੱਚ ਖੁਲਦਾ ਹੈ | ਆਦਮੀ ਦੇ ਅਪੈੰਡਿਕਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ
___________________________________________________________ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ
1920 ਈ: ਤੋਂ 1925 ਈ: ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਹੰਤਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ | ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਕਿਉਂਕਿ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ | ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਕਈ ਮੋਰਚੇ ਲਗਾਏ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਨਣ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ :
ਮੁੱਖ ਮੋਰਚੇ
- ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੋਰਚਾ : ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਮਹੰਤ ਨਰੈਣ ਦਾਸ ਇੱਕ ਚਰਿੱਤਰਹੀਣ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ 20 ਫਰਵਰੀ 1921 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜੱਥਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਗਿਆ | ਨਰੈਣ ਦਾਸ ਮਹੰਤ ਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਜੱਥੇ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਜੱਥੇ ਦੇ ਨੇਤਾ ਭਾਈ ਲੱਛਮਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 130 ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੇ ਹੀ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | ਇਸ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ ਦੀ ਖਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਸਿੱਖ ਭੜਕ ਉੱਠੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੋਰਚਾ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ | ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੌੰਪ ਦਿੱਤਾ |
- ਚਾਬੀਆਂ ਦਾ ਮੋਰਚਾ : ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀਆਂ ਚਾਬੀਆਂ ਸਨ | 21 ਨਵੰਬਰ 1921 ਈ : ਨੂੰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀਆਂ ਚਾਬੀਆਂ ਮੰਗੀਆਂ ਪਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ | ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ | ਪਰੰਤੂ ਅਕਾਲੀ ਹੋਰ ਜੱਥੇ ਭੇਜਦੇ ਰਹੇ | ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਉੱਤੇ ਲਾਠੀ ਚਾਰਜ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ | ਪਰੰਤੂ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹਾਰੀ | ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 17 ਫਰਵਰੀ 1922 ਈ : ਨੂੰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਚਾਬੀਆਂ ਸੌੰਪ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ |
- ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਾਗ ਦਾ ਮੋਰਚਾ : ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਾਗ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਪਾਸ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਚਰਿੱਤਰ ਹੀਣ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ | ਅਗਸਤ, 1921 ਈ : ਨੂੰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਜੱਥਾ ਭੇਜ ਕੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ | ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਬੁਲਾਈ ਜਿਸ ਨੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਪਰੰਤੂ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਜੱਥੇ ਭੇਜਣੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ | ਅੰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 17 ਨਵੰਬਰ 1922 ਈ : ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀਆਂ ਚਾਬੀਆਂ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ |
- ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਾਕਾ : ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਾਗ ਦਾ ਮੋਰਚਾ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਜੱਥੇ ਨੂੰ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਦੁਆਰਾ ਅਟਕ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣ ਲਈ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ | ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਜੱਥੇ ਦੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਲੰਗਰ ਛਕਾਉਣ ਲਈ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਿਹਾ | ਪਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਭਾਈ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਗੱਡੀ ਅੱਗੇ ਲੇਟ ਗਏ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ |
- ਜੈਤੋ ਦਾ ਮੋਰਚਾ : 1923 ਈ : ਵਿੱਚ ਨਾਭੇ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਸਰਦਾਰ ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਜੁਰਮ ਕਾਰਣ ਗੱਦੀ ਉੱਤੋਂ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ 21 ਫ਼ਰਵਰੀ 1924 ਈ : ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 500 ਅਕਾਲੀਆਂ ਦਾ ਜੱਥਾ ਭੇਜਿਆ | ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜੱਥੇ ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ | ਇਸ ਕਰਕੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 200 ਅਕਾਲੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ | ਅੰਤ 1925 ਈ : ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੈਤੋ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ |
____________________________________
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਦਾ ਰਾਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੇਰਵਾ
| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ,ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ | ||||
| ਲੜ੍ਹੀ ਨੰਬਰ | ਰਾਜ | ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ | ਲੋਕ ਸਭਾ | ਰਾਜ ਸਭਾ |
| 1 | ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | 175 | 25 | 11 |
| 2 | ਅਰੁਣਾਂਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | 60 | 2 | 1 |
| 3 | ਅਸਾਮ | 126 | 14 | 7 |
| 4 | ਬਿਹਾਰ | 243 | 40 | 16 |
| 5 | ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ | 90 | 11 | 5 |
| 6 | ਗੋਆ | 40 | 2 | 1 |
| 7 | ਗੁਜਰਾਤ | 182 | 26 | 11 |
| 8 | ਹਰਿਆਣਾ | 90 | 10 | 5 |
| 9 | ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | 68 | 4 | 3 |
| 10 | ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ | 87 | 6 | 4 |
| 11 | ਝਾਰਖੰਡ | 81 | 14 | 6 |
| 12 | ਕਰਨਾਟਕ | 224 | 28 | 12 |
| 13 | ਕੇਰਲ | 140 | 20 | 9 |
| 14 | ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | 230 | 29 | 11 |
| 15 | ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ | 288 | 48 | 19 |
| 16 | ਮਣੀਪੁਰ | 60 | 2 | 1 |
| 17 | ਮੇਘਾਲਿਆ | 60 | 2 | 1 |
| 18 | ਮਿਜ਼ੋਰਮ | 40 | 1 | 1 |
| 19 | ਨਾਗਾਲੈਂਡ | 60 | 1 | 1 |
| 20 | ਓੜੀਸਾ | 147 | 21 | 10 |
| 21 | ਪੰਜਾਬ | 117 | 13 | 7 |
| 22 | ਰਾਜਸਥਾਨ | 200 | 25 | 10 |
| 23 | ਸਿੱਕਿਮ | 32 | 1 | 1 |
| 24 | ਤਮਿਲਨਾਡੂ | 234 | 39 | 18 |
| 25 | ਤੇਲੰਗਾਨਾ | 119 | 17 | 7 |
| 26 | ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ | 60 | 2 | 1 |
| 27 | ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | 403 | 80 | 31 |
| 28 | ਉੱਤਰਾਖੰਡ | 70 | 5 | 3 |
| 29 | ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ | 294 | 42 | 16 |
| ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | ||||
| 1 | ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ | 70 | 7 | 3 |
| 2 | ਅੰਡੇਮਾਨ-ਨਿਕੋਬਾਰ | 0 | 1 | 0 |
| 3 | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | 0 | 1 | 0 |
| 4 | ਦਾਦਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਹਵੇਲੀ | 0 | 1 | 0 |
| 5 | ਦਮਨ ਅਤੇ ਦਿਉ | 0 | 1 | 0 |
| 6 | ਲਕਸ਼ਦੀਪ | 0 | 1 | 0 |
| 7 | ਪੁਡੂਚੇਰੀ | 30 | 1 | 1 |
| ਨਾਮਜਦ ਮੈਂਬਰ | 2 | 12 | ||
| ਕੁੱਲ ਮੈਂਬਰ | 4120 | 545 | 245 | |
ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ
ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਟੀ.ਡੀ.ਪੀ.( ਤੇਲਗੂਦੇਸ਼ਮ ਪਾਰਟੀ ) ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣਾ ਗਠਬੰਧਨ ਤੋੜ ਲਿਆ ਹੈ | ਜਿਵੇਂ ਟੀ.ਡੀ.ਪੀ. ਨੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਨਾ ਦੇਣ ਕਾਰਣ ਇਹ ਕਦਮ ਉਠਾਇਆ ਹੈ | ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਦਲ ਯੁਨਾਇਟੇਡ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਬਿਹਾਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ | ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਤੇਲਗੂਦੇਸ਼ਮ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ 29 ਵਿੱਚੋਂ 11 ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ | ਪੰਜ ਹੋਰ ਰਾਜ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋਰ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਇਹ ਪੰਜ ਰਾਜ ਹਨ - ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ , ਬਿਹਾਰ, ਉੜੀਸਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਅਤੇ ਗੋਆ |
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਜੇਟਲੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 14 ਵੇਂ ਵਿੱਤ ਆਯੋਗ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਣ ਇਹ ਦਰਜਾ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਜਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਪੋਲਵਰਮ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਅਮਰਾਵਤੀ ( ਨਵੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ) ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ 33 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਪਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਵਾਸਤੇ ਰਾਸ਼ੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ |
ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ?
ਬੇਸ਼ਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ , ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜੇ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਉਲੇਖ ਨਹੀਂ ਹੈ ( ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਲਗ ਹੈ )| 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੰਜਵੇਂ ਵਿੱਤ ਆਯੋਗ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਤੇ ਤਿੰਨ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ | ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਾਜ ਸਨ , ਜੋ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਭੂਗੋਲਿਕ,ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਲਿਹਾਜ ਨਾਲ ਪਿੱਛੜੇ ਹੋਏ ਸਨ | ਨੈਸ਼ਨਲ ਡਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕੌੰਸਿਲ ਨੇ ਪਹਾੜ, ਦੁਰਗਮ ਖੇਤਰ, ਘੱਟ ਜਨਸੰਖਿਆ, ਆਦਿਵਾਸੀ ਇਲਾਕਾ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਰਡਰ , ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਲਗਾਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕੀਤੀ ਸੀ |
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਕਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ?
1969 ਤੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾੰਟ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੈਮਾਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ | ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਯੋਜਨਾ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਗ੍ਰਾੰਟ ਹੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ | 1969 ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇਂ ਵਿੱਤ ਆਯੋਗ ਨੇ ਗਾਡਗਿਲ ਫ਼ਾਰਮੂਲੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤਿੰਨ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ | ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਨ | ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਗਿਆਰਾਂ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਅਰੁਣਾਂਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ , ਮਣੀਪੁਰ, ਮੇਘਾਲਿਆ, ਮਿਜ਼ੋਰਮ, ਸਿੱਕਮ, ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ |
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ?
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ 90 % ਅਨੁਦਾਨ ਰਾਸ਼ੀ ਅਤੇ 10 % ਰਕਮ ਬਿਣਾ ਵਿਆਜ਼ ਦੇ ਕਰਜ਼ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ | ਜਦਕਿ ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ 30 % ਰਾਸ਼ੀ ਅਨੁਦਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 70 % ਰਾਸ਼ੀ ਕਰਜੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਏਕਸਾਈਜ਼ , ਕਸਟਮ, ਕਾਰਪੋਰੇਟ, ਇੰਕਮ ਟੈਕਸ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਿਆਇਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ | ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਪਲਾਂਡ ਖਰਚ ਦਾ 30 % ਹਿੱਸਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਾਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪੈਸਾ ਅਗਲੇ ਵਿੱਤ ਸਾਲ ਲਈ ਜਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
_________________________________________________________
Subscribe to:
Posts (Atom)